…Ղողանջ ապրողաց. Հարություն Իկարյան

«Մինչև ե՞րբ Տէր սուրբ և ճշմարիտ, ոչ դատես

և խնդրես զվրէժ արեան մերոյ ի բնակճաց երկրի»:

Հայտնություն Հովհաննու,

Գլ. Զ., 10

«1915 թվականի ապրիլյան եղեռնը հայոց պատմության աննախընթաց ողբերգություն էր: Մահվան ու ավելի դարավոր ճամփաներով անցած ժողովուրդը կանգնեց օրհասական վտանգի առջև, և ոչնչացման ահեղ սպառնալիքից ծնվեց դիմադրության անընկճելի ոգին: Տարոն, Վասպուրական, Շաբուն-Գարահիսար, Ուրֆա, Մուսա լեռ և այլ վայրերում հայ ժողովուրդը հերոսաբար դիմադրեց կոտորածի և կողոպուտի ծարավ հորդաներին և հաստատեց ապրելու իր պատմական իրավունքը… Մուսա լեռան կատարն օթևան դարձավ հինգ հազար մուսալեռցիների համար, ովքեր մարտնչում էին գերակշռող բարբարոս ուժերի դեմ…Ասես Հայոց լեռն էլ էր մասնակցում գոտեմարտին»,- գրել է գերմանացի գրող Ֆրանց Վերֆելն իր «Մուսա լեռան քառասուն օրը» նշանավոր վեպում:

…Եվ ծնվեցին ժառանգները, ովքեր այսօր հիշելով և կարդալով իրենց նախնիների հերոսական անցյալի մասին, հպարտանում են տոհմական մուսալեռցիների հերոսական անցյալով: Տասնհինգամյա աղջնակն իր ժառանգներին փոխանցեց տեսած և ապրած զգացումները, երբ ֆրանսիական հածանավից արկերի տարափը սարում ծվարած, դալուկ մանկան գլխավերևի վրայով ռմբակոծում էին դեպի սարը ձգվող թուրքական զորքին ու գյուղերը, խուճապի մատնելով վայրագ հրոսակներին, երբ իջել են սարից ու նստել փրկարար հածանավերը և հեռացել հայրենի ափերից հեռու, հասել Եգիպտոս, Պորտսաիդ քաղաք:

Ինչ գիտեր պատանի Հարությունը, որ հորական տատու այդ պատմություններն այնքան են մխրճվելու նրա հիշողության մեջ, որ Մուսա լեռը, մուսալեռցիների հերոսական պայքարը, թեկուզ մի ափ հողի վրա ազատ ապրելու նրանց իրավունքը վերընձյուղվելու է իր և իր զավակների Հայրենիքում …

Աստծո կամքով Հարություն Իկարյանը, տոհմական մուսալեռցիների ժառանգը, ծնվել է ապրիլին ի հեճուկս բարբարոս հորդաների հայաջինջ մտադրությունների:

–   Տատս` Մարիամը, պատմում էր, որ հետո վերադարձան իրենց տները, մի քանի տարի ապրեցին ու հայրս, ով արդեն ավարտել էր Բեյրութի ամերիկյան համալսարանը, աստվածաբանության կրթություն ուներ, որոշել է հայրենադարձվել Հայաստան, Երևան: Դա 1946 թվականն էր: Արաբկիր թաղամասում պապս իր երկու տղաների հետ, իրենց ձեռքերով կառուցել են տուն և մինչև օրս էլ այդտեղ հաշտ ու համերաշխ ապրում ենք իմ և հորեղբորս տղայի ընտանիքներով: Տեղափոխվելով Հայաստան, բնականաբար, հայրս չէր կարող իր մասնագիտությամբ աշխատել, մենք չէ որ բոլորս աթեիստներ էինք, ստիպված փոխում է մասնագիտությունը, ընդունվում է Պոլիտեխնիկի քիմիական ֆակուլտետը, ձեռք է բերում քիմիկոս-տեխնոլոգի մասնագիությունը: Տարիներ անց Ժողինստիտուտում հիմնում է տեխնոլոգիայի ամբիոն և երկար տարիներ ղեկավարում է այն: Հայրս տիրապետում էր մի քանի լեզուների, թուրքերեն, արաբերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, նաև ռուսերեն: Նա տեխնիկական գիտությունների դոկտոր պրոֆեսոր էր, շատ հետաքրքիր մարդ էր:

–   Իսկ դու ի՞նչ ես ժառանգել հորիցդ:

–   Նախ լավատեսություն, հայրս սիրում էր կրկնել Ջիվանու խոսքերը. ձախորդ օրերը, ձմռան նման, կուգան ու կերթան: Դա մուսալեռցիների  հավատն էր վաղվա օրվա նկատմամբ: Նա գտնում էր, որ լավը մարդկանց մեջ ավելի շատ է, ասում էր, վատին մի նայիր, վատը քիչ է լինում: Նաև ընկերասիրությունը, սերը բնության նկատմամբ: Հայրիկիս պտղատու այգին հիմա մենք ենք խնամում, Եղեգնաձորի ամառանոցում ևս պտղատու ծառեր ունեմ: Մեծագույն հաճույք եմ ստանում բերքահավաքի ժամանակ, ամբողջ գերդաստանով ենք մասնակցում բերքահավաքին:

Մայրս էլ է մուսալեռցի: Ծնողներս երկուսն էլ պատմական Բիթիաս գյուղից են, Մուսա լեռան յոթ գյուղերից մեկն է այն, հանդիպել են  Հայաստանում և ամուսնացել: 

Լիբանանում այսօր կա մուսալեռցիները հիմնած Այնճար գյուղը, որը դարձել է մի մեծ գյուղ հենց մուսալեռցիների հաշվին: Ափսոսում եմ, որ Այնճարում չեմ եղել, բայց անպայման կլինեմ: Մուսալեռցիների շատ ավանդույթներ պահպանվել են: Սեպտեմբերին, սուրբ Խաչի հաջորդ կիրակի բոլորս հավաքվում ենք Մուսալեռ ավան և մասնակցում հարիսա եփելու արարողությանը: Այդ օրվա հարիսան հատուկ համ է ունենում… 

–   Ինչո՞ւ ընտրեցիր ֆինանսիստի մասնագիտությունը:

–   Ավարտելով Չարենցի անվան դպրոցը գործերս հանձնեցի Ժողովրդական տնտեսության ինստիտուտի Ապրանքագիտության և առևտրի էկոնոմիկայի ֆակուլտետ, սակայն առաջին տարին չընդունվեցի, չնայած հայրս այդ ինստիտուտում ամբիոնի վարիչ էր: Այնպես որ հայրիկիս գործոնը դեր չի խաղացել իմ ընդունվելու հարցում: Ընդհանրապես նա որոշումը թողել էր ինձ: Ավարտեցի և սկսեցի աշխատել իմ մասնագիտությամբ` առևտրի ցանցում, հետո բանակ, ծառայել եմ Ուկրաինայում: Բախտս բերեց, որ ծառայում էի Ուկրաինայի հարավում, Белая церковь հին պատմական քաղաքում, որովհետև այդ տարին էր, որ Չեռնոբիլը եղավ: Գիտեմ շատերին, ովքեր ճառագայթվել էին և շատ չապրեցին: Բանակից հետո աշխատեցի մի շարք խանութների տնօրեն, այնուհետև Բժշկական ինստիտուտ,գլխավոր հաշվապահի տեղակալ, այնտեղից էլ մինչև օրս Առողջապահության ազգային ինստիտուտ որպես գլխավոր հաշվապահ:

–   Ինչքան գիտեմ դու ունես նաև երաժշտական կրթություն:

–   Դպրոցական տարիներին ավարտել եմ նաև Սայաթ Նովայի երաժշտական դպրոցի դաշնամուրի բաժինը, քույրերս էլ ջութակի բաժնում էին:

–   Երաժշտությունն ուր… չոր ու ցամաք թվերն ուր… Բախ, Բեթհովեն, Շոպեն, Բաբաջանյան և հաշվապահություն, բալանս… անհամատեղելի բաներ: Արվեստի հետ շփվող մարդու մտածողությունը լրիվ այլ է: Քո այս չոր թվերը գրելիս ինչի՞ մասին ես մտածում:

–   Արվեստի մասին էլ եմ մտածում, քանի որ ես մի այնպիսի պայծառ ու տաղանդավոր մարդու և հիանալի մասնագետ Ֆիլյան Պարգևի աշակերտն եմ և միշտ պարծեցել եմ դրանով: Ինքն էլ էր մուսալեռցի և արվեստասեր մարդ էր: Նա ինձ ներարկեց թվերի և արվեստի կապը տեսնելու ունակություն: Եթե հայրս ձևավորեց իմ աշխարհայացքը, ապա Ֆիլյանին ես պարտական եմ իմ մասնագիտական գիտելիքների և ձեռքբերումների համար: 

–   Սիրո՞ւմ ես հողը, այգում աշխատելը…

–   Ես հանգստանում եմ այգիս, ծաղիկներս խնամելիս, հողը փխրեցնելիս, շփումը բնության հետ ծնում է երաժշտություն: Այժմ հիմնականում ամառանոցում եմ նվագում, տանը թոռնիկ ունեմ, շուտով երկու ամսական կդառնա, չեմ ուզում նրա քունը խանգարել…

–   Եթե նորից ընտրելու հնարավորություն ունենայի որը կընտրեիր` կոնսերվատորիան, թե ժողինստիտուտը:

–   Դպրոցում ես ավելի շատ հակված էի և սիրում էի լեզուներ: Երևի հայրիկս գեներն էին մեջս խոսում, հատկապես արևելյան լեզուները: Եթե նորից ընտրելու հնարավորություն ունենայի կուզենայի առնալ արևելագետ: 

–   Մուսալեռցիների պայքարի ոգին, ավանդույթները կարողացե՞լ ես փոխանցել զավակներիդ:

–   Մասնագիտական հարցում որոշ չափով ուղղորդում եմ, սակայն ավելի շատ թողնում եմ ինքնուրույն ընտրեն իրենց ճանապարհը: Տղաս ավարտել է Ագրարային համալսարանը, սննդի տեխնոլոգ է, ինչ-որ չափով պապի գծով է գնացել, աղջիկս բժշկուհի է դառնալու: Իսկ ինչ վերաբերվում է մուսալեռցու ոգուն, դա, ինչպես իմ, այնպես էլ նրանց արյան մեջ է, դա չի ներարկվում, այդպես ծնվում են…

–   Իսկ ինչպե՞ս ես գնահատում քո ապրած 50 տարիները: 

–   Տուն եմ կառուցել, ստեղծել եմ հայկական ամուր ընտանիք, մեծացրել եմ երեխաներիս, հիմա էլ թոռնիկ եմ մեծացնում, ծառեր էլ եմ տնկել, էլ ինչ է պետք երջանիկ լինելու համար: Սիրում եմ իմ օջախը, մեծ աշխարհի իմ անկունը: Հավատում եմ վաղվա օրվան, ինչպես իմ նախնիները, ովքեր մինչև վերջին պահը պայքարում և հավատում էին հայի հարատևությանը: 

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ